با رسیدن فصل سرما و شروع بارندگیها، بسیاری از ما به فکر ترمیم و عایقکاری پشتبام خود میافتیم. اما سوالی که اغلب پیش میآید و به یک دغدغه مهم تبدیل میشود این است: آیا اصلاً میتوان در هوای سرد و زمستانی، ایزوگام نصب کرد؟ پاسخ کوتاه و سریع “بله، اما…” است. این “اما” دنیایی از شرایط، ترفندها و ریسکها را در خود جای داده است که ندانستن آنها میتواند یک پروژهی عایقکاری را به یک شکست پرهزینه تبدیل کند.
این متن، مثل یک گفتگوی خودمانی با یک استادکار باتجربه، نوشته شده تا به شما بگوید که نصب ایزوگام در زمستان، یک عملیات حساس و تخصصی است که اگرچه ممکن است، اما نیازمند رعایت اصولی است که نمیتوان به سادگی از کنارشان گذشت. بیایید با هم ببینیم چه زمانی این کار یک ریسک معقول و چه زمانی یک اشتباه محض است.
چالش اصلی: چرا سرما دشمن شماره یک ایزوگام است؟
برای درک مسعله، باید کمی با ذات و طبیعت ایزوگام آشنا شویم. لایه اصلی و چسبنده ایزوگام از قیر اصلاحشده با پلیمرها ساخته شده است. این ماده، مانند بسیاری از مواد دیگر، در برابر تغییرات دما از خود واکنش نشان میدهد.
- شکنندگی و از دست دادن انعطاف: در هوای سرد، قیر و لایههای پلیمری داخل ایزوگام به شدت سفت و خشک میشوند. انعطافپذیری ذاتی رولها از بین میرود و به حالتی شبیه به یک ورق خشک و شکننده درمیآیند. این اولین و بزرگترین خطر است؛ چرا که حتی باز کردن یک رول ایزوگام یخزده میتواند باعث ایجاد ترکهای ریز و شکستگی در لایهی عایق شود.
- چسبندگی ناقص: فرآیند نصب ایزوگام بر پایه حرارت دادن به لایه قیری و ذوب کردن آن برای چسبیدن به سطح زیرین است. در هوای سرد، سطح پشتبام (سیمان، موزاییک یا آسفالت) نیز یخزده و سرد است. برای ایجاد یک پیوند مولکولی قوی و یکپارچه، حرارت شعله باید هم بر سرمای سطح و هم بر سرمای خود رول ایزوگام غلبه کند. این کار به انرژی و زمان بیشتری نیاز دارد و اگر نصاب مهارت کافی نداشته باشد، ممکن است لایه قیری به صورت سطحی ذوب شود و چسبندگی کامل و عمیقی با سطح زیرین برقرار نکند. این چسبندگی ضعیف، اولین قدم برای نفوذ آب در آینده است.
کی و چگونه میتوان در زمستان ایزوگام نصب کرد؟
با وجود تمام چالشها، گاهی شرایط اضطراری است و چارهای جز نصب ایزوگام در هوای سرد نیست. در این صورت، نصب باید تحت شرایط بسیار خاصی انجام شود:
- انتخاب روز مناسب: نصب باید حتماً در یک روز خشک، بدون باد و ترجیحاً آفتابی انجام شود. وجود رطوبت، شبنم، برف یا یخ روی سطح، کار را مطلقاً غیرممکن میکند.
- دمای هوا: یک قانون نانوشته بین نصابان حرفهای وجود دارد: دمای هوا در زمان نصب نباید کمتر از ۴+ درجه سانتیگراد باشد. دماهای پایینتر، ریسک شکنندگی و عدم چسبندگی را به شدت بالا میبرد.
- آمادهسازی ویژه: رولهای ایزوگام باید حداقل ۲۴ ساعت قبل از نصب، در یک محیط گرم (مانند انبار یا داخل خانه) نگهداری شوند تا دمای آنها به یک حد مطلوب برسد و از حالت یخزدگی و خشکی مطلق خارج شوند.
اگه هوا ابریه، باد میاد، زمین نَم داره، یا دماسنج داره صفر رو نشون میده، اصلاً و ابداً کار رو شروع نکن! حتی اگه بهترین نصاب دنیا باشی و بهترین ایزوگام رو هم داشته باشی، فیزیک رو نمیشه گول زد. اون چسبندگی که باید، اتفاق نمیفته. لقمه رو دور سرت نپیچون. یا صبر کن یه روز خشک و آفتابی پیدا بشه، یا کلاً کار رو بذار برای یه فصل بهتر. خرابکاری تو سرما، خرجش دو برابر میشه بهار!
استاد کریم، یکی از نصابان باسابقه ایزوگام در تهران، در این باره میگوید: «نصب ایزوگام در زمستان مثل راه رفتن روی لبه تیغ است. ما این کار را فقط در مواقع ضروری و برای مشتریانی که دچار مشکل جدی نشتی شدهاند، انجام میدهیم. توسیه همیشگی ما این است که عایقکاری را به فصول گرمتر موکول کنید. اما اگر مجبور شدیم، با احتیاط کامل کار میکنیم. رولها را گرم نگه میداریم، سطح را با شعله کاملاً خشک و گرم میکنیم و با وسواس بیشتری بندها و همپوشانیها را چک میکنیم. یک اشتباه کوچک در هوای سرد، یعنی بازگشت مشتری با شکایت نشتی در اولین باران.»
در نهایت، تصمیم با شماست. نصب ایزوگام در زمستان شدنی است، اما به شرطی که توسط یک تیم بسیار حرفهای و با رعایت تمام نکات ایمنی و فنی انجام شود. اگر نصاب شما نسبت به این شرایط بیتفاوت بود و اصرار به شروع کار در یک روز سرد و نامناسب داشت، در مهارت و تعهد او شک کنید. گاهی صبر کردن برای یک هوای مناسب، هوشمندانهترین و اقتصادیترین تصمیم است.
منبع علمی
- دمای انتقال شیشهای (TgT_gTg) و تأثیر آن بر عملکرد ایزوگام
رفتار ایزوگام در هوای سرد را میتوان با یک مفهوم علمی کلیدی در علم پلیمر و مواد به نام “دمای انتقال شیشهای” یا Glass Transition Temperature (Tg)Glass \ Transition \ Temperature \ (T_g)Glass Transition Temperature (Tg) توضیح داد.
هر ماده پلیمری (و همچنین قیر که رفتاری مشابه دارد)، یک دمای مشخص به نام TgT_gTg دارد.
- بالاتر از دمای TgT_gTg: ماده حالتی نرم، منعطف و “لاستیکی” (rubbery staterubbery \ staterubbery state) دارد.
- پایینتر از دمای TgT_gTg: ماده حالت سخت، صلب و “شیشهای” (glassy stateglassy \ stateglassy state) پیدا کرده و شکننده میشود.
قیر خالص که در ایزوگامهای نامرغوب (اکسیده) استفاده میشود، دمای TgT_gTg بالاتری دارد (نزدیک به صفر یا حتی بالاتر از صفر درجه سانتیگراد). به همین دلیل، این نوع عایق در هوای زمستان به سرعت شکننده شده و با کوچکترین خمش یا ضربهای ترک میخورد.
اما در تولید ایزوگام پلیمری مرغوب، با افزودن پلیمرهای اصلاحکننده مانند SBS (Styrene-Butadiene-Styrene)، دمای انتقال شیشهای (TgT_gTg) کل مخلوط به شدت کاهش پیدا میکند و به دماهای بسیار پایین (مثلاً −۱۵∘C-15^\circ C−۱۵∘C تا −۲۵∘C-25^\circ C−۲۵∘C) منتقل میشود. این یعنی ایزوگام پلیمری حتی در دماهای انجماد نیز حالت لاستیکی و انعطافپذیر خود را حفظ میکند. به همین دلیل، اگر مجبور به نصب در هوای سرد هستید، استفاده از ایزوگام پلیمری SBS دار با استاندارد معتبر، یک الزام فنی است، زیرا این نوع عایق مقاومت بسیار بیشتری در برابر شکستگی ناشی از سرما از خود نشان میدهد. با این حال، مشکل چسبندگی به سطح سرد همچنان پابرجاست و نیازمند مهارت بالای نصاب است.